
داستان دنباله دار حق پخش
به گزارش گاهیما، پس از سالها انتظار و کشوقوس بالاخره در یک تحول مهم برای اقتصاد ورزش، مجلس شورای اسلامی ماده ۱۷ لایحه نظام جامع باشگاهداری را تصویب کرد که به موجب آن باشگاهها برای نخستینبار بهطور رسمی مالک حقوق مالی و معنوی ناشی از برگزاری مسابقات و رویدادهای رسمی خود شناخته میشوند. این ماده، باشگاهها را ذینفع اصلی در تمامی حقوق مرتبط با پخش تلویزیونی، تولید و انتشار چندرسانهای، ضبط رادیویی، بهرهبرداری از نشانهای تجاری و سایر منافع مرتبط معرفی میکند و هرگونه استفاده از این حقوق را منوط به توافق مستقیم با باشگاهها میداند.
نقطه عطفی در تاریخ ورزش
این مصوبه که با ۲۴۱ رأی موافق،سه رای ممتنع و بدون رأی مخالف در جلسه علنی مجلس به تصویب رسید، نقطهعطفی در تاریخ ورزش ایران محسوب میشود. تا پیش از این، ساختار صداوسیما در حوزه پخش تلویزیونی، باشگاهها را از یکی از اصلیترین منابع درآمدی در فوتبال حرفهای جهان محروم کرده بود. در حالی که در کشورهای صاحب فوتبال، حق پخش تلویزیونی بخش عمدهای از درآمد باشگاهها را تشکیل میدهد.
بر اساس تبصره اول این ماده، سازمان برنامه و بودجه موظف شده است با همکاری صداوسیما و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، آییننامهای برای تأمین اعتبارات لازم برای پرداخت حقوق پخش تلویزیونی و چندرسانهای تدوین کند. این آییننامه باید ضمن حفظ دسترسی عمومی رایگان به مسابقات، حقوق قانونی باشگاهها را هم تضمین کند.
همچنین طبق تبصره دوم، وزارت ورزش و جوانان موظف است حداکثر ظرف سه ماه پس از لازمالاجرا شدن قانون، آییننامهای جامع درباره نحوه تأمین، تقسیم و تسهیم منافع مالی و معنوی تهیه کند. درمجموع، تصویب این ماده میتواند مسیر درآمدزایی تازه باشگاهها را هموار کرده و زمینهساز تحول در اقتصاد ورزش کشور باشد، هرچند اجرای کامل آن نیازمند تدوین دقیق آییننامهها، تأمین بودجه و همکاری نهادهای مختلف خواهد بود.
انواع حق پخش در فوتبال دنیا
در فوتبال حرفهای جهان، حق پخش تلویزیونی یکی از مهمترین منابع درآمدی باشگاهها و لیگهاست. مدلهای رایج در مدیریت این حق، بسته به ساختار اقتصادی و سیاسی هر کشور، متفاوتاند اما همگی بر پایه اصل بهرهبرداری منصفانه و تجاری از محتوای ورزشی بنا شدهاند.
مدل متمرکز| در این مدل، سازمان برگزارکننده لیگ (مانند لیگ برتر انگلیس یا بوندسلیگا آلمان) حقوق پخش تمامی مسابقات را بهصورت یکجا به شبکههای تلویزیونی یا پلتفرمهای دیجیتال میفروشد. درآمد حاصل سپس بر اساس معیارهایی چون رتبه تیم، تعداد هواداران، تعداد بازیهای پخششده و سابقه باشگاه بین اعضا تقسیم میشود. این مدل باعث افزایش قدرت چانهزنی لیگ و کاهش شکاف درآمدی بین باشگاههای بزرگ و کوچک میشود.
مدل غیرمتمرکز| در این ساختار، هر باشگاه بهطور مستقل حق پخش مسابقات خانگی خود را به فروش میگذارد. تا سال ۲۰۱۵، لالیگا اسپانیا از این مدل استفاده میکرد که منجر به اختلاف شدید درآمدی بین باشگاههایی مانند رئال مادرید و بارسلونا با سایر تیمها شد. این مدل بهدلیل نابرابریهای مالی، در بسیاری کشورها کنار گذاشته شده است.
مدل ترکیبی| برخی کشورها از ترکیبی از دو مدل فوق استفاده میکنند؛ مثلاً لیگ فرانسه ممکن است پخش زنده را متمرکز بفروشد اما اجازه دهد باشگاهها خلاصه بازیها یا محتوای پشتصحنه را بهطور مستقل منتشر کنند.
بیشترین حق پخش دنیا
لیگ برتر انگلیس با درآمد سالانه بیش از ۳.۱ میلیارد دلار از حق پخش، در صدر اروپا قرار دارد. بیشترین سهم متعلق به منچسترسیتی است که در فصل گذشته حدود ۲۱۰ میلیون دلار دریافت کرد. در اسپانیا، لالیگا سالانه حدود ۱.۵ میلیارد دلار از حق پخش کسب میکند و رئال مادرید با درآمدی نزدیک به ۱۶۰ میلیون دلار در صدر قرار دارد. بوندسلیگا آلمان هم با درآمدی حدود ۱.۳ میلیارد دلار از حق پخش، جایگاه سوم را دارد و بایرن مونیخ با حدود ۱۲۰ میلیون دلار بیشترین سهم را دارد. این درآمدها نقش کلیدی در جذب بازیکنان، توسعه زیرساختها و رقابتپذیری باشگاهها ایفا میکنند.