به گزارش پایگاه خبری گاهی‌ما، برنامه آرتمیس (Artemis) ناسا، تلاشی جاه‌طلبانه و چندوجهی است که هدف اصلی آن نه تنها فرود آوردن انسان بر روی ماه، بلکه ایجاد یک حضور پایدار و بلندمدت در آنجاست؛ حضوری که دروازه‌ای برای سفر به مریخ و فراتر از آن خواهد بود.

 چرا حالا بازگشت به ماه؟

شاید این سوال مطرح شود که با وجود پیشرفت‌های چشمگیر در زمینه تلسکوپ‌های فضایی و کاوشگرهای رباتیک، چرا ناسا و شرکای بین‌المللی و تجاری آن دوباره بر بازگشت انسان به ماه متمرکز شده‌اند؟ پاسخ چندوجهی است:

1. پیشبرد دانش علمی: ماه گنجینه‌ای از اطلاعات درباره تاریخچه منظومه شمسی و زمین است. نمونه‌های سنگی جدید از مناطق قطبی ماه (که تاکنون کاوش نشده‌اند) می‌توانند رازهای بسیاری را فاش کنند، به خصوص در مورد آب یخ‌زده که منبع حیاتی برای ماموریت‌های آینده است.
2. آمادگی برای مریخ: ماه مکانی ایده‌آل برای آزمایش فناوری‌ها و رویه‌های مورد نیاز برای سفر به مریخ است. ساخت پایگاه، استفاده از منابع محلی (مانند آب برای سوخت موشک)، و درک اثرات طولانی‌مدت زندگی در محیطی با گرانش کمتر، همگی درس‌های ارزشمندی برای سفر به سیاره سرخ هستند.
3. توسعه اقتصادی فضای نزدیک زمین و ماه: برنامه آرتمیس بستری برای توسعه اقتصاد فضایی فراهم می‌کند. شرکت‌های خصوصی در حال توسعه سامانه‌های فرود، ایستگاه‌های فضایی مداری ماه (Gateway)، و حتی خدمات حمل و نقل بار به ماه هستند. این مشارکت بخش خصوصی، هزینه‌ها را کاهش داده و نوآوری را تسریع می‌بخشد.
4. الهام‌بخشی به نسل جدید: ماموریت‌های سرنشین‌دار فضایی همیشه منبع الهام برای جوانان در سراسر جهان بوده‌اند. آرتمیس می‌تواند نسل جدیدی از دانشمندان، مهندسان، و کاوشگران را پرورش دهد.
5. همکاری بین‌المللی: برنامه آرتمیس یک تلاش جهانی است. آژانس‌های فضایی کانادا، اروپا و ژاپن شرکای کلیدی در این برنامه هستند و کشورهای بیشتری نیز به توافق‌نامه‌های آرتمیس (Artemis Accords) که چارچوبی برای همکاری‌های فضایی مسالمت‌آمیز فراهم می‌کند، پیوسته‌اند.

اجزای کلیدی برنامه آرتمیس

برنامه آرتمیس یک سیستم پیچیده و یکپارچه است که از چندین جزء اصلی تشکیل شده است:

• سامانه پرتاب فضایی (Space Launch System - SLS): قدرتمندترین موشک جهان که توسط ناسا توسعه یافته است. SLS برای پرتاب کپسول اوریون و سایر تجهیزات سنگین به مدار ماه طراحی شده است. پرتاب موفقیت‌آمیز ماموریت آرتمیس ۱ نشان‌دهنده توانایی‌های این موشک غول‌پیکر بود.
• کپسول سرنشین‌دار اوریون (Orion): فضاپیمایی که فضانوردان را حمل کرده و از آن‌ها در طول سفر طولانی به ماه و بازگشت به زمین محافظت می‌کند. اوریون توانایی حمل تا ۴ فضانورد را دارد و برای ماموریت‌های فراتر از مدار نزدیک زمین طراحی شده است. این کپسول نیز در ماموریت آرتمیس ۱ عملکرد بسیار خوبی از خود نشان داد.
• سامانه فرود انسانی (Human Landing System - HLS): بخشی حیاتی که فضانوردان را از مدار ماه به سطح آن و بالعکس منتقل می‌کند. ناسا برای توسعه این سامانه به شرکت‌های خصوصی مانند اسپیس‌ایکس (با سامانه Starship HLS) و بلو اوریجین (با سامانه Blue Moon) قراردادهایی اعطا کرده است. این رویکرد، رقابت و نوآوری را در توسعه سامانه‌های فرود تشویق می‌کند.
• ایستگاه فضایی مداری ماه (Gateway): یک ایستگاه فضایی کوچک که در مدار ماه قرار خواهد گرفت. Gateway به عنوان یک نقطه توقف و استراحت برای فضانوردان در مسیر رفت و برگشت به سطح ماه عمل خواهد کرد. همچنین محلی برای انجام تحقیقات علمی و آزمایش فناوری‌های جدید خواهد بود. بخش‌هایی از Gateway توسط شرکای بین‌المللی ناسا ساخته می‌شوند.
• لباس‌های فضایی نسل جدید: برای راهپیمایی بر روی سطح ماه و فعالیت‌های خارج از فضاپیما، لباس‌های فضایی جدیدی در حال توسعه هستند که انعطاف‌پذیری و دامنه حرکت بیشتری نسبت به لباس‌های دوره آپولو دارند.

فازهای برنامه آرتمیس و آخرین اطلاعیه‌ها

برنامه آرتمیس در چندین فاز برنامه‌ریزی شده است:

• آرتمیس ۱ (Artemis I): این ماموریت بدون سرنشین در نوامبر ۲۰۲۲ با موفقیت انجام شد. موشک SLS کپسول اوریون را به مدار ماه فرستاد و اوریون یک سفر طولانی در اطراف ماه انجام داد و سپس با موفقیت به زمین بازگشت. این ماموریت یک گام حیاتی برای آزمایش SLS و اوریون پیش از پروازهای سرنشین‌دار بود.
• آرتمیس ۲ (Artemis II): این ماموریت اولین پرواز سرنشین‌دار برنامه آرتمیس خواهد بود و فضانوردان را به مدار ماه خواهد برد، اما بدون فرود بر روی سطح آن. هدف اصلی آرتمیس ۲ آزمایش عملکرد اوریون با حضور خدمه در فضای عمیق است. آخرین اطلاعیه‌های مهم در این زمینه، معرفی چهار فضانورد این ماموریت در اوایل سال ۲۰۲۳ بود: رید وایزمن، ویکتور گلاور، کرینا هموک کوچ (هر سه از ناسا) و جرمی هنسن (از آژانس فضایی کانادا). این تیم اولین فضانوردانی خواهند بود که پس از ماموریت آپولو ۱۷ در سال ۱۹۷۲، به نزدیکی ماه سفر می‌کنند. انتظار می‌رود این ماموریت در سال ۲۰۲۴ یا اوایل ۲۰۲۵ انجام شود.
• آرتمیس ۳ (Artemis III): این ماموریت نقطه اوج اولیه برنامه آرتمیس است و شامل فرود انسان بر روی سطح ماه خواهد بود. طبق برنامه‌ریزی‌های فعلی، آرتمیس ۳ اولین زن و اولین فرد رنگین‌پوست را به ماه خواهد برد. فضانوردان با استفاده از سامانه فرود انسانی (HLS) از اوریون در مدار ماه جدا شده و به سطح خواهند رفت. آن‌ها چندین روز را بر روی ماه سپری کرده، تحقیقات علمی انجام داده و نمونه جمع‌آوری خواهند کرد. آخرین اطلاعیه‌ها در مورد این ماموریت عمدتاً حول توسعه سامانه‌های فرود توسط شرکت‌های خصوصی می‌چرخد. اسپیس‌ایکس در حال پیشبرد توسعه Starship HLS است و ناسا قرارداد دومی را با بلو اوریجین و شرکای آن برای توسعه یک سامانه فرود دیگر برای ماموریت‌های آتی آرتمیس منعقد کرده است. زمان‌بندی آرتمیس ۳ به پیشرفت در توسعه HLS و سایر زیرساخت‌ها بستگی دارد و در حال حاضر اواخر سال ۲۰۲۵ یا ۲۰۲۶ محتمل‌ترین زمان به نظر می‌رسد.
• آرتمیس ۴ و فراتر از آن: ماموریت‌های بعدی آرتمیس (آرتمیس ۴ و به بعد) شامل مونتاژ و راه‌اندازی Gateway، ارسال بخش‌های بیشتر به ماه و در نهایت ایجاد یک پایگاه تحقیقاتی و عملیاتی پایدار در قطب جنوبی ماه خواهد بود. این ماموریت‌ها به تدریج قابلیت‌های ناسا و شرکایش را برای زندگی و کار در ماه افزایش خواهند داد.

چالش‌ها و چشم‌انداز آینده

برنامه آرتمیس با چالش‌های متعددی روبرو است، از جمله محدودیت‌های بودجه‌ای، تاخیر در توسعه سخت‌افزارهای پیچیده مانند SLS و HLS، و دشواری عملیاتی ماموریت‌های فضایی عمیق. با این حال، پیشرفت‌های اخیر، به ویژه موفقیت آرتمیس ۱ و انتخاب خدمه آرتمیس ۲، نشان‌دهنده تعهد جدی ناسا و شرکایش به این برنامه است.

چشم‌انداز آینده آرتمیس بسیار هیجان‌انگیز است. بازگشت به ماه تنها یک هدف نهایی نیست، بلکه یک سکوی پرش است. حضور پایدار در ماه به ما این امکان را می‌دهد که از آن به عنوان ایستگاه سوخت‌گیری، مرکز تحقیقاتی، و پایگاه تمرینی برای ماموریت‌های بلندتر و پیچیده‌تر به مریخ استفاده کنیم. آرتمیس نه تنها مرزهای دانش و فناوری را جابجا می‌کند، بلکه فصل جدیدی را در تاریخ اکتشافات فضایی بشر آغاز می‌کند؛ فصلی که در آن ماه دوباره به نقطه آغازین سفرهای بزرگ‌تر ما در منظومه شمسی تبدیل خواهد شد.

گزارش از مهرداد رجبی