ایران در سال ۲۰۲۱ میلادی در رتبه ۱۵ تولید علم جهان حضور داشت، اما این جایگاه در سال های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ با ۲ رتبه سقوط به ۱۷ رسید. حالا اما حسین سیمایی صراف، وزیر علوم و فناوری نسبت به تداوم سقوط رتبه و جای گیری در رتبه ۱۸ هشدار داده و اعلام کرده، اگر روند فعالیت های علمی، امکانات و بودجه به همین منوال ادامه یابد، ما در رتبه بندی سال جدید احتمالا در رتبه ۱۸ قرار خواهیم گرفت.

سیاست های غلط، افت کیفیت
بی شک در روند فعالیت های بخش علمی و فناورانه کشور، این سیاست های نادرست در چند دهه اخیر بوده که وضعیت را امروز به چنین جایگاهی رسانده است. در سال های گذشته، نظام آموزش عالی کشور به جای کیفیت بخشی به آموزش عالی و مراکز عالی آموزش، در صدد توسعه کمی دانشگاه ها برآمده است. ما در ایران ۲ هزار و ۲۲۷ واحد دانشگاهی داریم که این میزان بعد از چین و هند بیشترین تعداد واحد دانشگاه است. ترکیه کمتر از ۱۰ درصد ما (حدود ۲۱۰ دانشگاه) و عربستان ۶۸ دانشگاه دارد.
این آسیب، امروز مورد گلایه وزیر علوم واقع شده و گفته است: «در برخی شهرهای کوچک، شاهد راه‌اندازی مقاطع دکتری با تنها یک یا دو عضو هیئت‌ علمی هستیم. این در حالی است که چنین شرایطی حتی برای دوره‌های کاردانی هم کافی نیست.»
با تاسف باید گفت که رویکرد و سیاست نادرست افزایش کمّی دانشگاه، بیش از آن که بودجه ها را به سمت و سوی کیفیت و تولید علم سوق دهد، به توسعه ساختمان ها و حقوق پرسنل اداری و هزینه نگهداری اختصاص یافته است.
افت رتبه جهانی دانشگاه ها
وضعیت     دانشگاه های ایران از نظر بودجه ای نیز با چالش همراه اند و بودجه خوری آن ها، صدای رئیس سازمان برنامه و بودجه را هم در آورد ه‌است. از سوی دیگر، روند کیفیت علمی دانشگاه ها در مسیر افت قرار دارد. آخرین ویرایش رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان (شانگ‌های ۲۰۲۵) مرداد ماه ۱۴۰۴ منتشر شد. در رتبه‌بندی شانگهای ۲۰۲۵، تنها ۶ دانشگاه ایرانی حضور دارند و بررسی روند تعداد دانشگاه‌های ایرانی در این نظام رتبه‌بندی حاکی از روند نزولی دانشگاه‌های ایرانی در رتبه‌بندی شانگهای است؛ به طوری که در این سال‌ها تعداد دانشگاه‌های ایرانی در این فهرست نصف شده ‌است. ایران که زمانی رتبه اول از نظر تعداد دانشگاه‌ها در رتبه‌بندی شانگهای داشت، حالا به جایگاه سوم در بین این سه کشور سقوط کرده و عربستان که در گذشته رتبه سوم بود، حالا توانسته پیشتاز رتبه‌بندی کیو اس در منطقه باشد.
کاهش سرانه تولید مقاله
اما علت تداوم افت کیفیت علمی و کاهش رتبه تولید علم ایران چیست؟ چرا ما که در سال های گذشته در جایگاه نخست منطقه در تولید علم بودیم، حالا کم کم جایمان را به کشورهای دیگر داده است؟ وزیر علوم می گوید: «در حال حاضر، سرانه مقاله برای هر استاد کمتر از یک مقاله در سال است؛ درحالی‌که بر اساس برنامه، این عدد باید افزایش یابد. همچنین، نبود تجهیزات آزمایشگاهی به‌روز یکی از موانع پژوهش‌های کاربردی و علمی است.»
کاهش بودجه آموزش عالی
در سال های اخیر، همزمان با کاهش رتبه های علمی، بودجه های آموزشی نیز افت کرده است. سیمایی صراف، وزیر علوم با ابراز نگرانی از وضعیت کاهش بودجه وزار علوم، گفته است: درحالی‌که انتظارات، هزینه‌ها و مأموریت‌های دانشگاه‌ها افزایش‌یافته، سهم بودجه آموزش عالی از بودجه عمومی کشور نسبت به ۱۰ سال پیش کاهش‌یافته است. در سال ۱۳۹۰ بودجه آموزش عالی معادل ۳ میلیارد دلار بود، درحالی‌که امروز با وجود افزایش نیازها، این رقم کاهش چشمگیری داشته است.
۹۶ درصد بودجه صرف حقوق و دستمزد می شود
ماجرای بزرگ بودن نظامات اداری و تناسب نداشتن بودجه ها با نیاز از مهم ترین مشکلات پیش روی مراکز آموزشی کشور است. همان طور که در وزارت آموزش و پرورش ۹۸ درصد بودجه صرف حقوق و هزینه های جاری می شود، وزارت علوم نیز با چنین مشکلی مواجه است. وزیر علوم می گوید: در حال حاضر حدود ۹۶.۷ درصد از منابع مالی وزارت علوم صرف پرداخت حقوق و دستمزد می‌شود. یکی از دلایل رضایت‌بخش نبودن وضعیت فعلی، معیشت نامناسب اعضای هیئت‌علمی است؛ استادی که دغدغه اجاره‌خانه و شهریه فرزندانش را دارد، نمی‌تواند به تحقیق و مقاله‌نویسی بپردازد.